'Zwart krijt' is de eerste thriller van Christopher J. Yates. Zes eerstejaarsstudenten aan het fictieve Pitt College van de universiteit van Oxford besluiten om wekelijks een zelfbedacht spel te spelen. Veertien jaar later blikt een van de deelnemers, in het begin nog anoniem, terug op de gebeurtenissen. Chad, Jolyon, Jack, Mark, Emilia en Dee zijn de deelnemers. Elk van hen heeft een flinke som geld ingelegd. De verliezer van het spel moet een beschamende opdracht uitvoeren, die door de anderen is bedacht. Wie weigert moet het spel verlaten en is zijn inleg kwijt. Degene die als laatste overblijft wint alles. Aanvankelijk vallen de opdrachten nogal mee. Maar langzamerhand krijgt het spel, onder de druk om te willen winnen, boosaardige trekken. En onafwendbaar valt een slachtoffer. Veertien jaar later komen de overgebleven spelers opnieuw samen om de laatste, beslissende, ronde te spelen.  'Zwart krijt' roept door de sfeer en door het gegeven van een elitair groepje studenten herinneringen op aan 'De verborgen geschiedenis', het debuut van Donna Tartt. Een psychologische thriller over een uit de hand gelopen uitdaging die pas op het einde zijn geheimen prijs geeft. De overtuigende karaktertekening en dialogen, inktzwarte humor en psychische dreiging zijn de elementen die Yates boek ver boven de middelmaat uittillen.                        

Soms komt er een boek uit waarvan de één lyrisch is en de ander minder enthousiaste geluiden laat horen. Laat ik nu tot de laatste categorie horen. Het verhaal speelt zich af aan de universiteit van Oxford.

Zes studenten bedenken een spel waarbij de verliezer een opdracht moet uitvoeren, deze zijn eerst nog onschuldig maar al snel worden deze praktijken vernederend en niet bepaald grappig. De aanvankelijke vriendschap houdt niet langer stand. Achterdocht maakt deel uit van de groep en in eerste instantie is geld de drijfveer voor het spel maar al snel draait het om macht.

Het loopt uit de hand als een van de zes ogenschijnlijk zelfmoord pleegt. De groep valt uiteen en veertien jaar later zullen de twee overgebleven inmiddels volwassen mannen elkaar weer ontmoeten om de degens te kruizen.

De vergelijking met Donna Tarts de verborgen geschiedenis dringt zich aan mij op. Na het lezen van de samenvatting op de achterkant van het boek waren mijn verwachtingen hoog gespannen. Een psychologische thriller waarvan ik hoopte dat deze spannend en intrigerend zou zijn. De schrijfstijl sleept zich voort en de hoofdpersonages spraken mij niet aan. Ik voelde niet echt empathie voor deze jonge mensen. Het studentenleven waarbij drinken, blowen en hangen op een studentenkamer uitvoerig wordt belicht. Wellicht een reëel beeld maar de functie van het Spel en de gevolgen voor iedereen raakt hierdoor ondergesneeuwd. De rol en de uitwerking van het Spel blijft onderbelicht en Spelsoc blijft een mysterie. Pas op het allerlaatste komt er een omwenteling die ik echt de moeite waard vond, daar had ik nu de hele tijd op zitten wachten. Voor mij komt de spanning dus zo’n dikke 300 bladzijden te laat. Jammer want deze thriller heeft zeker elementen die de moeite waard zijn. Gelukkig zullen er mensen zijn die van dit debuut zullen gaan genieten maar voor mij is het deze keer twee sterren.

Zes eerstejaarsstudenten spelen een aanvankelijk leuk en onschuldig spel. Ze worden begeleid door drie mysterieuze figuren van de al even mysterieuze Spelsoc, een spellensociëteit. De zes verzinnen opdrachten voor elkaar en wie een ronde verliest moet een zgn. consequentie uitvoeren. Deze kunnen eenvoudig, middelmatig of moeilijk zijn en hebben meestal grote gevolgen. Ze zetten met de consequenties vaak hun leven op het spel. Niet in de zin van ‘leven en dood’, maar de consequenties bepalen wel het verdere ‘verloop’ van hun levens. Als iemand een opdracht niet of niet goed uitvoert moet hij of zij het spel verlaten. Veertien jaar later komen de overblijvers samen om de laatste ronde te spelen. Uiteindelijk blijft er één winnaar over.

Dagboek
‘Zwart krijt’ is, zo lijkt het, een dagboek geschreven door Jolyon. Hij vertelt wat er gebeurt is in het verleden en wat er nu, 14 jaar later, gebeurt. In het begin is niet meteen duidelijk wie het dagboek schrijft, je wordt meerdere malen op het verkeerde been gezet. Eenmaal duidelijk blijkt dat het toch niet allemaal is wat het lijkt. Het citaat waar Yates het verhaal mee opent “Vertrouw nooit de schrijver. Vertrouw het verhaal.” staat er niet zomaar.

Spel vs. het leven
Het spel dat de zes spelen staat symbool voor het echte leven “Hun spel was zó’n bleke imitatie van het leven geweest, zo bot en kinderachtig. Want alleen het leven had echte consequenties, alleen het leven kon echte pijn veroorzaken.” Eigenlijk komen alle thema’s van een mensenleven wel aan bod in het spel: vriendschap in al haar facetten en de liefde, afgunst en jaloezie, ouder worden en keuzes maken, etc. Yates schrijft niet zomaar een verhaal op, maar weet de vergelijking met het echte leven goed neer te zetten.

Goede uitdieping karakters
Het aantal personages is beperkt tot de zes spelers van het spel (Chad, Jolyon, Jack, Mark, Emilia en Dee) en de drie leden van Spelsoc (kleinste, middelste en langste, vernoemd naar hun lengtes). Dit maakt het overzichtelijk, maar zorgt ook dat er voldoende ruimte is om de personages uit te diepen. Over de drie Spelsoc-leden komt de lezer weliswaar niet veel te weten, maar de zes spelers leer je zeer goed kennen. Ieder heeft zijn of haar nukken en eigenschappen, die hij of zij inzet om het spel te winnen. Omdat je de zes goed leert kennen, snap je wat ze denken, wat ze doen en welke keuzes ze maken om het spel te winnen. Opmerkelijk is ook de rol die de vader en moeder van Chad spelen in het boek. Ze komen nauwelijks aan bod in het verhaal, maar blijken toch een rol van betekenis te spelen.

Prachtig taalgebruik
Wat vanaf de eerste bladzijde meteen opvalt is het prachtige taalgebruik en de fijne woordkeuze van Yates. Wat te denken van bijvoorbeeld “Ik stop met typen om een longvol wereld tot me te nemen, om haar geuren in te ademen terwijl ik bij mijn raam sta.” Ook een zwaar thema als zelfmoord weet hij bijna poëtisch te verwoorden. “[...] iemand die zo depressief was dat hij zich van het leven beroofde, iemand die de wereld zo’n belasting vond dat hij de voorkeur gaf aan slapen boven bewustzijn.” Alleen al de manier van schrijven zorgt ervoor dat ‘Zwart krijt’ een boek is dat je moet, maar vooral wilt lezen.

Conclusie
Dit boek onderscheidt zich op een groot aantal punten van andere boeken. Sterk verhaal, zeer goed uitwerkte karakters. Originele insteek. Verrassende en geloofwaardige ontknoping. Het verhaal is niet heel erg spannend, maar omdat je echt wil weten hoe het afloopt (of beter, hoe het destijds gegaan is) blijf je lezen. Kortom: een meesterlijk boek, het lezen meer dan waard.